Najgroźniejsze choroby i szkodniki ziemniaka | Dowiedz się, jak je poznać i skutecznie chronić warzywa

Najgroźniejsze choroby ziemniaka – jak rozpoznawać?

Słysząc o chorobie ziemniaka, najczęściej przychodzi na myśl zaraza ziemniaczana. W istocie to groźna choroba, która może obniżyć plon o 70-80%. Patogenowi sprzyjają umiarkowane temperatury i duża wilgotność powietrza. Pierwsze symptomy to oliwkowozielone plamy z jasną obwódką na liściach. Z czasem ciemnieją, a na ich obrzeżach występuje białoszary nalot z zarodnikami. Liście zamierają. Zdarza się, że dochodzi do zamierania całych roślin. Na skórce bulw występują ciemne plamy. Miąższ przebarwia się na czerwono-brązowo, a porażone organy spichrzowe ziemniaka szybko gniją.

Kolejna groźna choroba, która w dodatku w pewnym etapie rozwoju może być mylona z zarazą ziemniaka to alternarioza. Najbardziej charakterystyczny objaw to brunatne plamy (okrągłe lub kanciaste) występujące na dolnych liściach. Czasem mają żółtą obwódkę. Na przebarwieniach występują koncentrycznie ułożone zarodniki (cecha charakterystyczna). Przy silnym porażeniu plamy zlewają się, a liście zamierają. Podobne objawy występują na pędach i ogonkach liściowych.

Duże szkody powoduje także choroba bakteryjna – czarna nóżka. Prowadzi do gnicia i czernienia podstawy łodyg (załamywania pędów), a także gnicia bulw. Rośliny wydzielają wtedy intensywny, specyficzny i nieprzyjemny zapach. Innym objawem jest więdnięcie i żółknięcie liści. Blaszki liściowe zwijają się wzdłuż nerwu głównego. W przekroju łodyg widać zbrązowiałe wiązki przewodzące.

Fot. Tomasz, Peter Oetelshofen / AdobeStock, Amy Charkowski / CC BY-SA 3.0

Kolejno zaraza ziemniaczana w dojrzałym stadium, alternarioza ziemniaka oraz krzaczki na plantacji zarażone czarną nóżką ziemniaka.

Jak chronić uprawy ziemniaków? Zacznij już przy sadzeniu 

Należy separować sadzeniaki i sadzić tylko te, które nie zawierają objawów choroby. Mocno porażone ziemniaki najlepiej usunąć z pola. Warto wybierać odmiany mało podatne na najgroźniejsze choroby.

Profilaktycznie i doraźnie stosuje się fungicydy (często Miedzian lub Miedzian Ekstra). W przypadku czarnej nóżki wykonuje się jedynie działania profilaktyczne. Preparaty miedziowe w pewnym stopniu pomagają w zapobieganiu wystąpieniu choroby, ale nie zwalczają jej.

Groźne szkodniki ziemniaka

Zdecydowanie najgroźniejszym szkodnikiem u ziemniaka jest stonka ziemniaczana. Szkodliwe są zarówno larwy (zwłaszcza ostatnie stadium) jak i owady dorosłe. Chrząszcze są łatwe do rozpoznania – dorosłe mają paskowane czarno-beżowe skrzydła, larwy są pomarańczowe do różowych, z czarnymi plamkami i mają miękkie ciało. Zimują dorosłe chrząszcze w glebie. Najczęściej wyloty obserwuje się maju. Wygryzają małe otwory w liściach, następnie wyjadają tkanki pomiędzy nerwami. Występują w dużych koloniach, często prowadzą do całkowitego ogałacania pędów z liści.

W uprawie ziemniaka nie można bagatelizować znaczenia jednego z najpospolitszych szkodników – mszyc. Na ziemniakach występuje kilka gatunków, m.in. mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana. Owady są drobne (ok. 2-4 mm długości), lecz występują w dużych koloniach. Mają zmienne ubarwienie ciała, np. zielonkawe lub szare (w zależności od gatunku). Żerują na liściach i młodych pędach ziemniaka. Powodują powstawanie początkowo drobnych, jasnych plam; z czasem przebarwienia są większe. Następuje deformacja i zasychanie liści. Mszyce w trakcie żerowania wydzielają lepką spadź, która jest pożywką dla grzybów sadzakowych (w takich miejscach z czasem pojawia się brunatny „nalot”).

Mszyce mogą przenosić choroby wirusowe między roślinami, na które nie ma środków zaradczych. Powodują więc szkody bezpośrednie i pośrednie, i trzeba je bezwzględnie zwalczać.

Ziemniakom mogą zagrażać różne grupy szkodników glebowych, np. rolnice, pędraki i drutowce. W czasie uprawy, z oczywistych powodów, nie są widoczne, natomiast rozpoznaje się je po objawach. Podgryzają podziemne części – np. korzenie, bulwy, a także podstawę łodyg. Prowadzą m.in. do żółknięcia i zamierania pędów z liśćmi lub całych roślin (przy dużym nasileniu szkodnika). Większe zagrożenie szkodnikami glebowymi zachodzi w przypadku działek znajdujących się blisko zadrzewień i lasów, a także upraw ziemniaków, które zostały założone na zlikwidowanych nieużytkach bądź terenie, gdzie wcześniej znajdował się... trawnik.

Fot. Peterb, Tomasz, nzgeirbyf / AdobeStock

Stonki i mszyce na liściach oraz drutowiec w bulwie ziemniaka.

Jak chronić i czym opryskiwać przed szkodnikami ziemniaków? 

Po pojawieniu się szkodnika wykonuje się opryski insektycydami. Najczęściej stosuje się preparaty o działaniu żołądkowym i kontaktowym, np. Karate Zeon. W przypadku szkodników glebowych najważniejsza jest profilaktyka. Stosuje się zasady zmianowania, a przed sadzeniem ziemniaków warto posiać grykę (przeciw pędrakom). Ponadto można stosować preparaty mikrobiologiczne, np. P-Drakol. Ziemniaki w czasie susz warto podlewać nie samą wodą, lecz rozcieńczonymi gnojówkami (np. 1:5) z pokrzywy, mniszka czy wrotyczu. Wymienione roztwory działają odstraszająco powyższe szkodniki, mogą dodatkowo ochronić ziemniaka przed innymi szkodliwymi organizmami nie wymienionymi w artykule, np. nicieniami.

Jak chronić ziemniaki przed chorobami i szkodnikami?

Aby nie dopuścić do wzmożonego występowania problemów w uprawie ziemniaka stosuje się szeroko zakrojone działania profilaktyczne.

• Uprawy roślin psiankowatych (ziemniak, pomidor, papryka, bakłażan) należy zakładać w oddaleniu od siebie. To utrudnia rozprzestrzenianie się chorobom i niektórym szkodnikom.
• Należy regularnie zwalczać chwasty. Niektóre, np. należące do tej samej rodziny (psianka) są żywicielami pośrednimi szkodników i nie tylko.
• Należy przestrzegać zasad zmianowania.
• W warzywniaku czy na polu część powierzchni powinno się przeznaczyć pod uprawę nawozów zielonych i roślin fitosanitarnych.
• Nawożenie powinno być zrównoważone, w szczególności nie powinno się stosować dużych dawek azotu (silny, ciągły wzrost osłabia ściany komórkowe przez co rośliny są bardziej podatne na uszkodzenia).
• Uprawa wczesnych odmian ziemniaka rozwiązuje część problemów, np. zmniejsza zagrożenie alternariozą.
• Podłoże powinno być dobrze przygotowane – przepuszczalne.
• Bulwy przed sadzeniem zaleca się zaprawiać.

Zdjęcie tytułowe: Tomasz / AdobeStock