Przypołudnik / Kryształka (Mesembryanthemum)

Przypołudnik (Mesembryanthemum), nazywany też kryształką lub aptenią (dawna nazwa), to roślina z rodziny pryszczyrnicowatych (łac. Aizoaceae). Znanych jest ponad 100 jego gatunków, z których większość to rośliny jednoroczne, choć zdarzają się też byliny, a nawet krzewy. Przypołudniki zasiedlają różne rejony świata, ale najczęściej występują na obszarach o ciepłym lub łagodnym klimacie (min. Południowa Afryka, basen Morza Śródziemnego).

Jak wyglądają przypołudniki?

Przypołudniki najczęściej uprawiane w polskich ogrodach to płożące byliny i sukulenty. Są niskie i dorastają wraz z kwiatami najwyżej do 25 cm. Liście przypołudników są mięsiste, gładkie i najczęściej sercowate. Wyrastają naprzeciwlegle. Cechą charakterystyczną wielu gatunków jest tworzenie na powierzchni liści, pędów lub pąków kwiatowych skupisk przeźroczystych komórek, gromadzących wodę, co sprawia, że wyglądają jak pokryte połyskliwymi kryształkami lodu (stąd nazwa rodzajowa – kryształek lub roślina lodowa).

Przypołudniki kwitną od połowy czerwca do końca września. Wytwarzają wyjątkowej urody, liczne kwiaty w formie koszyczków kwiatowych bardzo przypominających duże stokrotki lub osteospermum. Występują w kolorach białym, żółtym, pomarańczowym i różnych odcieniach różu.

Wymagania i uprawa przypołudników

Większość spotykanych w uprawie przypołudników, to niewielkie byliniaste sukulenty, kochające ciepło i słoneczne stanowiska. Doskonale czują się na przepuszczalnych, lekkich, umiarkowanie żyznych, niezbyt wilgotnych, a nawet suchych glebach. Nie tolerują cienia i mokrych, ciężkich, zimnych podłoży (szczególnie niebezpiecznych zimą). Mogą wymagać zimowej ochrony, aby przetrwać w naszym klimacie.

Rośliny można rozmnażać przez podział i sadzonki pędowe oraz przez nasiona.

Pielęgnacja przypołudników

Przypołudniki uprawiane w naszych ogrodach dobrze reagują na umiarkowane nawożenie organiczne – ważne, by z nim nie przesadzić. W okresach przedłużającej się suszy można je delikatnie podlewać uważając na to, by nie spowodować poparzeń słonecznych.

Co jakiś czas warto sprawdzać stan roślin i usuwać uschnięte części (by nie gniły przy większych deszczach).

Choroby i szkodniki przypołudników

Przypołudniki nie są szczególnie podatne na choroby i szkodniki, ale wrażliwe na nadmiar wody w glebie, która prowadzi do ich gnicia lub rozwoju chorób grzybowych. Czasami bywają też atakowane przez wełnowce. W razie zauważania problemu, należy poprawić roślinom warunki uprawy, a także zastosować jeden z aktualnie polecanych preparatów ochrony.

Zastosowanie przypołudników

Przypołudniki to urocze, nieduże, kwitnące rośliny, doskonale nadające się do uprawy w miejscach słonecznych i stosunkowo suchych, dlatego można sadzić je na skalniakach i w ogródkach żwirowych. Gatunki o płożących pędach, sprawdzą się też jako rośliny okrywowe, doskonale prezentujące się na murkach, skałkach i skarpach, a nawet w szczelinach między płytami chodnikowymi. Rośliny nadają się też do uprawy w pojemnikach na tarasach i balkonach.

Gatunki i wybrane odmiany przypołudników

• Przypołudnik Coopera (łac. Mesembryanthemum cooperi syn. Delosperma cooperi) – niewielka (ok. 10 cm wys) bylina o pokładających się pędach, pokrytych długimi, mięsistymi, wałeczkowatymi liśćmi. Od wiosny do jesieni w kątach liści rozwija liczne, dość duże, koszyczkowe kwiaty o amarantowych, wąskich płatkach i białym środku. Jej mrozoodporność jest umiarkowana (ok. -15°), ale w cieplejszych rejonach kraju może przetrwać zimę w gruncie.
• Przypołudnik sercolistny (łac. Mesembryanthemum cordifolium syn. Aptenia cordifolia) – niewielki sukulent (ok. 10 cm wys) o pełzających, długich (do 60 cm), kruchych pędach, pokrytych zielonymi, mięsistymi, sercowatymi liśćmi. Od wiosny do jesieni w kątach liści rozwija koszyczkowe, pojedyncze kwiaty o wąskich, różowych, czerwonych lub fioletowych płatkach. Kwiaty pozostają otwarte w dni słoneczne, a zamykają się w czasie pochmurnej pogody i nocą. Roślina słabo zimuje w gruncie, dlatego lepiej przechować do wiosny w chłodnym, widnym pomieszczeniu. Popularne odmiany to 'Red Apple' i 'Variegata'.
  
  

Mówiąc o przypołudnikach, trzeba tutaj wspomnieć o bardzo popularnej roślinie nazywanej przypołudnikiem stokrotkowym, który tak naprawdę należy do rodziny dorotek, a nie do przypołudników! Jest też przypisywany do nieprawidłowych już nazw naukowych Dorotheanthus bellidiformis i/lub Mesembryanthemum criniflorum, kiedy jego prawdziwą nazwą systematyczną jest Cleretum bellidiforme.

• Przypołudnik stokrotkowy odmiana 'Mezoo' Trailing Red to niewielki (ok. 10-15 cm wys), w naszym kraju jednoroczny sukulent, o pokładających się, długich pędach (do 20-30 cm dł), pokrytych wąskimi, mięsistymi liśćmi, oblepionymi komórkami, gromadzącymi wodę (efekt kryształków). Roślina kwitnie od wiosny do jesieni, rozwijając w kątach liści duże, koszyczkowe, pojedyncze kwiaty o wąskich płatkach w szerokiej palecie barw (min. białe, różowe, żółte, czerwone, fioletowe, pomarańczowe, często też dwukolorowe). Kwiaty pozostają otwarte w dni słoneczne, a zamykają się w czasie pochmurnej pogody i nocą. Roślina w naszym klimacie nie zimuje w gruncie.

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: ClaraNila, manola72, Tanya, leomalsam, Amalia Gruber / AdobeStock

Czy w opisie są wszystkie informacje, których szukałaś/-eś? Daj znać w komentarzu!