Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius)

Krokosz barwierski (Carthamus tinctorius) to gatunek rośliny z rodziny astrowatych (Asteraceae). W naturze można go spotkać w Indiach, ale jest też uprawiany w innych krajach świata jako roślina użytkowa lub ozdobna.

Krokosz barwierski jest rośliną jednoroczną, dorastającą do ok. 60-130 cm wys. Tworzy wzniesione, sztywne, kremowe, rozgałęzione pędy, pokryte naprzemianlegle ułożonymi dużymi, szerokolancetowatymi, ciernistymi, ząbkowanymi liśćmi z wyraźnie zaznaczonym na blaszce nerwem głównym.

Krokosz kwitnie w lipcu i sierpniu. Na szczytach pędów rozwijają się drobne, rurkowate kwiaty, zebrane w okazałe, główkowate kwiatostany, przypominające wyglądem kwiaty ostów. Kwiaty mają zwykle pomarańczową barwę i posiadają jajowate, zielone okrywy, otulone kolczasto zakończonymi listkami. Po przekwitnieniu kwiaty przekształcają się w koszyczkowe owocostany, wypełnione licznymi nasionami (niełupki).

Rozwijającą korzeń palowy.

Wymagania i uprawa

Krokosz barwierski w uprawie oczekuje słonecznego, ciepłego i zacisznego stanowiska oraz bardzo żyznej, próchniczej, przepuszczalnej, umiarkowanie wilgotnej gleby. Poradzi sobie też na słabszym i bardziej suchym podłożu, ale nie zniesie zalania, które może prowadzić do rozwoju chorób grzybowych i obumierania roślin. Ze względu na wysokie, rozgałęzione pędy, roślina czasami wymaga podpór.

Krokosz pięknie kwitnie przez całe lato, ale później traci swoją urodę i staje się mało atrakcyjny, dlatego po zakończonym kwitnieniu najlepiej usunąć go z rabaty.

Krokosz barwierski rozmnażany jest z nasion, wysiewanych wprost do gruntu na przełomie IV-V.

Zastosowanie

Krokosz barwierski w ogrodzie zajmuje sporo miejsca, ale nie sprawdza się jako soliter, gdyż posiada trochę nieporządny pokrój. Jego pomarańczowe, koszyczkowe kwiaty dobrze komponują się natomiast z rudbekiami, kłosowcami, liliowcami, chabrami, mikołajkami, przegorzanami i zatrwianami oraz trawami ozdobnymi. Dobrze jest uprawiać go na tle wysokich bylin (np. astrów bylinowych) lub krzewów.

Krokosz doskonale nadaje się na kwiat cięty i na suche bukiety.

Krokosz barwierski ma też pewne właściwości lecznicze, choć nie wszystkie zostały udowodnione naukowo (min. przeciwzapalne, przeciwgorączkowe i napotne, obniża też poziom złego cholesterolu i pobudza krążenie, ale może mieć również negatywny wpływ na płodność i nie powinien być stosowany w trakcie ciąży).

Pozyskiwany z kwiatów ekstrakt, to także wartościowy produkt kosmetyczny, korzystnie wpływający na włosy i skórę (min. łagodzi stany zapalne skóry, ogranicza rozwój trądziku, przyspiesza wzrost włosów). Z kolei olej z nasion rośliny ma zastosowanie w przemyśle spożywczym i kosmetycznym (działa przeciwzmarszczkowo, łagodząco i nawilżająco). Jest też polecany do spożycia osobom cierpiącym na różne schorzenia (np. cukrzycę, nadciśnienie, zaparcia).

Wybrane odmiany

• 'Zanzibar' – kwiaty intensywnie pomarańczowe
• Istnieją też odmiany o kwiatach białych, czerwonych i żółtych, których nasiona najczęściej oferowane są w postaci mieszanki odmianowej.
  
  

Ciekawostki

Krokosz barwierski to jedna z najstarszych roślin użytkowych, znana i wykorzystywana już w starożytności (w Egipcie 1600 lat p.n.e.!). Dawniej jej pomarańczowych kwiatów używano do barwienia tkanin i kosmetyków (w tym szminek), a także potraw i napojów, gdyż stanowiły zamiennik kosztownego szafranu (czasem nadal mają takie zastosowanie).

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: KVM50/Depositphotos; David Mark/Pixabay; Mutan7, akulamatiau/Depositphotos