Czosnek pospolity (Alium sativum)

Czosnek pospolity, zwyczajny (Alium sativum) to popularna jednoroczna (lub dwuletnia) roślina należące do rodziny amarylkowatych (Amaryllidaceae). Prawdopodobnie pochodzi z Azji Środkowej. Obecnie uprawiana jest na całym świecie.

Najważniejszą częścią warzywa są podziemne cebule, składające się z kilku do kilkunastu jadalnych ząbków. Łodyga czosnku jest zredukowana do tzw. piętki cebuli.

Czosnek to roślina zielna osiągająca (wraz z kwiatostanem) wysokość do 1 m. Wytwarza długie, równowąskie i jadalne liście (nazywane też szczypiorkiem).

Kwiaty uprawowych odmian czosnku są płonne (nasiona się nie zawiązują). Są niepozorne, białe lub różowe zebrane w baldach. Kwiatostan czosnku pospolitego jest bardzo charakterystyczny – jest okryty pękającą okrywą (tylko z jednej strony), która z czasem zasycha. Posiada ona dodatkowo duży, zaostrzony koniec, przypominający dalszą część łodygi (kwiatostan zdaje się rozwijać na środku łodygi). Dodatkowo między kwiatami powstają malutkie cebulki powietrzne, które możemy sadzić.

Wymagania i uprawa

Preferuje stanowiska słoneczne. Najlepiej go uprawiać na lekkich, próchniczych glebach o odczynie zasadowym. Przy pielęgnacji trzeba zwrócić uwagę, aby nie popuścić do zaskorupienia gleby. 

Roślinę uprawia się przez sadzenie ząbków lub cebulek powietrznych. Przy uprawie należy pamiętać o kilku najważniejszych zasadach:

• Terminy sadzenia to jesień (od połowy do końca października) i wiosna (od marca do kwietnia) zależnie od odmiany!
• Ząbki czosnku sadzone wiosną powinny być wcześniej przechowywane przez kilka tygodni w temperaturze 0-10°C.
  
  

• Czosnki nie lubią konkurencji i ich grządki należy systematycznie odchwaszczać.
• W maju i czerwcu roślinę warto nawozić – potrzebują dużo miedzi, manganu, boru i cynku.
• Po zbiorze czosnek należy oczyścić i przechowywać w splecionych warkoczach w chłodnym pomieszczeniu.
  
  

Zastosowanie

Czosnek ma zastosowanie zarówno w kuchni – jako warzywo przyprawowe, jak również w ziołolecznictwie. Pobudza wydzielanie soku żołądkowego, chroniąc organizm przed zgagą. To także znakomity środek działający antybakteryjnie i przeciwdziałający miażdżycy. Polecany starszym ludziom, gdyż działa antysklerotycznie.

Jako przyprawa nadaje potrawom mocnego palącego smaku. W polskiej kuchni ząbki czosnku dodaje się go do sosów, mięs, ryb, sałatek, zup i spaghetti. Przykry zapach z ust po zjedzeniu czosnku można zniwelować spożywając np. nać pietruszki.

Ciekawostki

Bardzo charakterystyczny zapach, który towarzyszy nam w oddechu po zjedzeniu świeżego czosnku można "usunąć" dzięki pietruszce lub selerowi – wystarczy pożuć chwilę ich nać.

Czosnek zwyczajny to roślina znana od początków cywilizacji. Już ponad 5000 lat temu uprawiano ją w Azji Środkowej. Przez wiele wieków wierzono, że ma magiczną moc – odstrasza czarownice i wampiry, chroni przed złymi mocami i urokiem. Zazwyczaj ząbki czosnku wieszano przed wejściem do domostwa.

Czosnkiem galicyjskim nazywamy czosnek o fioletowawych łuskach, który jest wytwarzany na terenach Galicji (czyli ziem byłego zaboru austriackiego – w Polsce są to głównie tereny Małopolski). Aby nazwać czosnek pospolity galicyjskim nie wystarczają jednak tylko specyficzne warunki glebowe i klimatyczne tego regionu, ale również sposób uprawy rośliny (lokalni rolnicy uprawiają go w unikalny sposób) [Wikipedia.org].

Tekst: Katarzyna Jeziorska, zdjęcia: Shelley Pauls, Tijana Drndarski/Unsplash; zoosnow, CheshireCat11/Pixabay