Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis)

Rozmaryn lekarski (Rosmarinus officinalis) to wiecznie zielony krzew z rodziny jasnowatych (Lamiaceae). W naturze występuje w krajach śródziemnomorskich, ale jest też uprawiany w wielu innych rejonach świata.

Rozmaryn w naturze może dorastać do ok. 2 m wys., jednak w uprawie zwykle nie przekracza 50-90 cm. Tworzy wzniesione, sztywne, mocno rozgałęzione, czterokanciaste, drewniejące u podstawy pędy, gęsto pokryte wąskimi, długimi, wąskolancetowatymi, zielonymi, siedzącymi liśćmi, ciemnozielonymi z wierzchu i kutnerowato owłosionymi od spodu. Brzegi liści są lekko podwinięte do dołu. Liście na całej wysokości pędu mają zróżnicowaną długość i układają się naprzeciwległymi parami lub w okółkach.

Przez cały sezon na szczytach pędów i kątach liści pojawiają się drobne, wargowe, bladoniebieskie kwiaty, zebrane w niewielkie pęczki. Kwiaty są miododajne i wabią liczne owady zapylające. Cała roślina jest aromatyczna i wydziela charakterystyczny, kamforowo-żywiczny zapach.

Wymagania i uprawa

Rozmaryn lekarski ma bardzo słabą mrozoodporność, dlatego w naszym kraju może być uprawiany w pojemnikach lub sezonowo w ogrodzie. Wprawdzie zdarza się, że w najcieplejszych rejonach kraju, pod okryciem może przetrwać łagodną zimę, jednak pozostawianie go w gruncie na cały rok jest ryzykowne.

Rozmaryn oczekuje osłoniętego od wiatru, słonecznego, ciepłego stanowiska i przepuszczalnej, suchej, lekko zasadowej gleby. Dla zachowania ładnego, gęstego pokroju, wymaga systematycznego przycinania. Cięcie można wykonać przy okazji pobierania z rośliny szczytowych fragmentów pędów do celów kulinarnych lub do rozmnażania.

Rozmaryn może być rozmnażany z siewu nasion, ale łatwiej pobrać z niego sadzonki pędowe.

Zastosowanie

Rozmaryn lekarski to roślina o wielu zastosowaniach. W ogrodzie może być uprawiany na rabatach ozdobnych i w ogródkach żwirowych, gdzie dobrze wygląda w towarzystwie lawendy, szałwii czy krwawników. Sprawdza się też w ogródkach ziołowych, gdzie może rosnąć obok tymianku, macierzanki, szałwii czy mięty. Może być także uprawiany w pojemnikach na balkonach lub tarasach, ale wtedy musi spędzać zimę w jasnym, chłodnym pomieszczeniu (temp. ok. 5-8°C), gdzie będzie czuł się lepiej niż w ciepłych i niedoświetlonych mieszkaniach.

Rozmaryn to również ceniona roślina przyprawowa, którą można dodawać do potraw mięsnych, a także sosów, zup, pasztetów oraz dań rybnych i warzywnych. Można też aromatyzować nim oleje jadalne. Rozmarynu należy jednak używać w kuchni z umiarem, gdyż jego silny zapach i dość ostry smak mogą zdominować potrawę.

Rozmaryn to także ceniona roślina lecznicza, wykazująca min. właściwości odkażające, żółciopędne, pobudzające i przeciwreumatyczne. Wspomaga też trawienie i pobudza apetyt.

Aromatyczne gałązki rozmarynu mogą być też dodawane do zapachowych mieszanek potpourri. Potrafią też odstraszać mole (zawieszki do szafy), kleszcze i komary (np. olejek eteryczny).

Z rośliny pozyskiwany jest też cenny olejek eteryczny, który może być wykorzystywany w aromaterapii (poprawia pamięć i koncentrację), kosmetyce (dodatek do kremów, szamponów) i przemyśle perfumeryjnym. Może mieć też zastosowanie jako naturalny środek ochrony roślin.

Rozmaryn ma też znaczenie symboliczne jako ziele pamięci, czystości, wierności i miłości.

Wybrane odmiany

• 'Corsican Blue' i 'Blue Winter' – kwiaty niebieskie
• 'Albiflorus' – kwiaty biało-błękitne 
• 'Capri' – przewieszające się pędy (jest nazywamy "płaczącym rozmarynem")

Tekst: Katarzyna Józefowicz, zdjęcia: congerdesign, nicoletta zanella, SAWhalali/Pixabay, floradania.dk