Uprawa ostrokrzewu w ogrodzie | Jaki wybrać? Gdzie posadzić?

Ostrokrzew w ogrodzie

Ostrokrzew kolczasty (Ilex aquifolium) jest krzewem z rodziny ostrokrzewowatych (Aquifoliaceae). W stanie dzikim występuje w postaci drzewa w Europie i Afryce. Jest szeroko rozpowszechniony w Europie Zachodniej i w Ameryce Północnej, gdzie jest wykorzystywany jako świąteczna roślina do dekoracji drzwi w okresie Bożego Narodzenia.

Rośnie zazwyczaj w formie krzewu, gdyż nasze zimy są dla niego zbyt surowe i często obmarza lub całkowicie przemarza. Jednak trudno znosi niskie temperatury w zimie. Mimo zimowych uszkodzeń ostrokrzewy potrafią odrodzić się nawet z korzenia.

Na terenach zachodnich Polski o łagodniejszym klimacie można także spotkać formy drzewiaste. Najbardziej znanym egzemplarzem jest przeszło stuletnie drzewo o wysokości 11 m, rosnące w Kamieniu Pomorskim (woj. Zachodniopomorskie).

Uwaga! Liście i owoce zawierają truciznę, którą jest alkaloid teobromina, glikozyd o właściwościach saponiny, barwniki - iliksantyna, rutyna. Zjedzenie 20 - 30 owoców dla dzieci może być śmiertelne.

Kwiaty ostrokrzewu – męskie i żeńskie

Ostrokrzewy są dwupienne - na oddzielnych roślinach rozwijają się kwiaty żeńskie i męskie. Na osobnikach żeńskich w maju i czerwcu pojawiają się białe, małe kwiatki. Jesienią tworzą się dekoracyjne, nieduże, kuliste lub podłużne owoce w kolorze żółtym, czerwonym, granatowym. Owoce utrzymują się na gałązkach nawet przez całą zimę.

Aby na krzewach pojawiły się owoce w ogrodzie należy posadzić na kilka krzewów żeńskich jeden krzew męski. Jeśli zależy nam na dekoracyjnych owocach nigdy nie należy sadzić pojedynczych egzemplarzy. Osobniki męskie od żeńskich niczym się nie różnią i tylko kwiaty i owoce wskazują o rodzaju rośliny.

Sadzenie ostrokrzewu

Aby ostrokrzewy dobrze komponowały się w ogrodzie należy je sadzić po kilka w luźnych grupach. Z niższych krzewów najlepiej prezentują się w towarzystwie: bukszpanów (Buxus), berberysów (Berberis), ogników (Pyracantha), pierisów (Pieris), laurowiśni (Prunus laurocerasus), różaneczników (Rhododendron), mahonii (Mahonia) czy wawrzynków (Daphne).

Z wyższych krzewów korzystnie wyglądają posadzone w pobliżu oczarów (Hamamelis), klonu palmowego (Acer palmatum), dereni (Cornus) a z iglastych wśród: kosodrzewin (Mugo), cisów (Taxus), jałowców (Juniperus). Ostrokrzewy o ciemnozielonych, błyszczących liściach są świetnym tłem dla roślin cebulowych kwitnących wiosną t.j. tulipanów (Tulipa), hiacyntów (Hyacinthus) i krokusów (Crocus) oraz jak również bylin, w tym szczególnie dla funkii (Hosta).

Ostrokrzewy nadają się także do sadzenia w donicach, którymi można dekorować tarasy, patia lub balkony. Bardzo dobrze znoszą przycinanie i dlatego często są wykorzystywane jako rośliny żywopłotowe oraz do formowania różnych figur.

Wymagania ostrokrzewu

Ostrokrzew preferuje gleby dość wilgotne i niezbyt ciężkie. Dobrze rośnie także na glebach wapiennych. Nie szkodzą mu miejskie zanieczyszczenia ani letnie upały. Mimo, że dobrze znosi zacienione stanowiska, to zdecydowanie lepiej rośnie w słońcu.

Zimozielone ostrokrzewy z czerwonymi jagodami są prawdziwą ozdobą zimowych ogrodów. Ze względu na małą mrozoodporność ostrokrzew należy sadzić w miejscach osłoniętych od wiatru. Mimo uszkodzeń mrozowych miejsca zmarznięte szybko regenerują się po zimie, a ślady zimowych przemarznięć szybko znikają. Należy jednak zabezpieczać rośliny przed mrozem usypując u podstawy pnia kopczyki z kory lub kompostu.

Najpopularniejsze gatunki i odmiany ostrokrzewów

W naturze występuje około 400 gatunków ostrokrzewów, często odbiegających od naszych wyobrażeń o tej roślinie. Są gatunki o owocach czarnych, liściach drobnych, często gładko zakończonych, niektóre mają sezonowe liście. W Polsce uprawianych jest 18 gatunków, 3 mieszańce międzygatunkowe, 1 forma botaniczna i 16 odmian uprawnych.

Ciekawostki o ostrokrzewie

Ostrokrzew zazwyczaj kojarzy nam się z krzewem o dekoracyjnych, o ciemnozielonych, ostro zakończonych, nie zrzucających na zimę liściach, ozdobionych od jesieni jaskrawoczerwonymi jagodami. Jest on jednak nie tylko wyjątkowo dekoracyjną rośliną ogrodową, ma też bardzo bogatą symbolikę.

• W krajach śródziemnomorskich i w Anglii ostrokrzew był uprawiany już w starożytności. Roślina była przedmiotem kultu zarówno w religiach jak i mitologiach. Ostrokrzew był świętym drzewem Saturna i Marsa, związanym z żywiołem ognia, był poświęcony celtyckiemu bogu światła - Lugowi oraz bogini obfitości, którą nazywano Habondia. Jest jednym z dziewięciu świętych drzew używanych do palenia rytualnych ognisk celtyckich.
  
  
• Według przesądów ludowych ostrokrzew jest drzewem zapewniającym ochronę, często wykorzystywanym jako zaklęcie przeciw piorunom, sadzi się je przy domu w charakterze strażnika. Uważa się, że zabezpiecza przed trucizną, złymi duchami i złymi czarownikami, jak również odpędza niebezpieczne dzikie zwierzęta.
  
  
• Ostrokrzew znajduje również swoje zastosowanie w ziołolecznictwie i medycynie. Zarówno liście, kora i owoce ostrokrzewu były stosowane w leczeniu takich dolegliwości jak: katar, zapalenie opłucnej, stany gorączkowe, reumatyzm.
  
  
• Liście ostrokrzewu stanowią pokarm zimą dla jeleni, a młode gałązki kiedyś suszono jako pokarm dla krów. Kiedyś również umieszczano patyczki w klatkach królików, co je wzmacniało i dodawało im apetytu.
  
  
• Drewno ostrokrzewu kiedyś było używane do inkrustacji, różnych precyzyjnych prac rzeźbiarskich i wykonywania skomplikowanych ornamentów. Celtowie wyrabiali z drewna ostrokrzewu włócznie. Z drewna tej rośliny robiono też laski i bicze.
  
  
• Magiczne właściwości ostrokrzewu znajdują także wyraz w literaturze. Różdżka Harrego Potter'a - bohatera książek J.K. Rowling, wykonana była właśnie z drewna ostrokrzewu.

Tekst: Redakcja ZielonyOgrodek.pl, opracowanie na podstawie Colour Your Life, zdjęcia: iVerde i Pixabay