Porzeczka czarna (Ribes nigrum)

Porzeczka czarna (Ribes nigrum) jest krzewem jagodowym należącym do rodziny agrestowatych (Grossulariaceae). W środowisku naturalnym występuje w Europie (w tym w Polsce) oraz w Azji. Ponadto jest szeroko rozpowszechniona zarówno na profesjonalnych plantacjach jak i w przydomowych ogrodach.

Krzew dorasta do 2m wysokości (o ile nie jest cięty). Posiada szeroki, rozłożysty pokrój. Ma tendencję do wytwarzania licznych pędów u nasady. Wytwarza dłoniaste 3-5klapowe liście. Kwiaty są drobne, żółtawe, niepozorne, zebrane po kilka w grona.

Porzeczka kwitnie od kwietnia do maja. Latem (najczęściej w lipcu) zawiązuje kwaskawe, czarne jagody. Cała roślina wydziela specyficzny, intensywny zapach.

Wymagania i uprawa

Porzeczkę powinno się uprawiać w miejscach słonecznych – najlepiej na wystawie południowej lub zachodnio-południowej. Wtedy wytwarza bardziej słodkie owoce (niż okazy rosnące na stanowiskach zacienionych), a ponadto kwiaty są mniej podatne na uszkodzona przez przymrozki i chłodne temperatury.

Preferuje gleby żyzne, próchnicze, zasobne w składniki pokarmowe, lecz jednocześnie przepuszczalne. Nie lubi podłoży podmokłych i gliniastych. Prawidłowy odczyn gleby wynosi 6,0-6,5. Można je sadzić (jesienią – optymalnie na przełomie października i listopada - lub wiosną) na redlinach.

Podłoże warto wcześniej wzbogacić obornikiem i roślinami na nawóz zielony. Głębokość sadzenia ustala się w taki sposób, aby szyjka korzeniowa znajdowała się ok. 5cm ponad poziomem gruntu. Odległość sadzenia wynosi 1,5 metra (między rzędami powinna być większa, np.: 1,8m). Porzeczkę po posadzeniu należy skrócić do 2-3 oczka, aby pobudzić wytwarzanie pędów bocznych.

Roślina w czasie susz i w okresie zawiązywania owoców wymaga regularnego podlewania. Przez cały okres uprawy należy zadbać o likwidację chwastów. W uprawach amatorskich warto stosować ściółkę okrywającą, która ograniczy wyparowywanie wody z gleby i wzrost roślin niepożądanych.

Od drugiego roku (przez kilka kolejnych) porzeczkę przycina się na wys. 40-50cm pozostawiając 4-6 pędów jednorocznych i 2-3 pędów dwuletnich. U starszych krzewów przycina się głównie pędy chore, uszkodzone, wrastające do wnętrza korony i nadmiernie pokładające się. Formy pienne powinno się palikować.

Co roku porzeczki należy zasilać nawozami azotowymi, dawki najlepiej rozłożyć „na raty”. Zwykle podaje się 80-120 kg N/ha. Z chorób porzeczce czarnej najbardziej zagraża amerykański mączniak agrestu, zamieranie pędów, antraknoza, rewersja czarnej porzeczki i rdza porzeczkowo-wejmutkowa, ze szkodników wielkopąkowiec porzeczkowy, mszyce i przezierniki.

Zastosowanie

Czarną porzeczkę uprawia się ze względu na jej cenne jadalne owoce (na sprzedaż lub potrzeby własne). W 100g owoców znajduje się prawie 180mg witaminy C (kilkukrotnie więcej niż w przecenianych cytrusach). To dobry „środek” na przeziębienie, grypę i ogólne zwiększenie odporności organizmu.

W ziołolecznictwie wykorzystywane są także liście (rzadziej) do leczenia dróg moczowych. Czarna porzeczka często służy do produkcji dżemów, soków, win i nalewek. W ogrodzie można ją wykorzystać do tworzenia naturalnych niskich żywopłotów (np.: z porzeczką krwistą, dziką różą, aronią).

Zdjęcia: Bernt Fransson